Mehefin 2020

Mae’r papur gwybodaeth hwn yn cyflwyno dadansoddiad o ystadegau marchnad lafur y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS) ar gyfer Cymru, a gyhoeddwyd fore 16 Mehefin 2020. Mae’r data yn cynnwys y nifer yn hawlio budd-daliadau hyd at fis Mai 2020 a’r ffigurau cyflogaeth ar gyfer y cyfnod Chwefror – Ebrill 2020.

Dywedodd David Hagendyk, Cyfarwyddwr Sefydliad Dysgu a Gwaith Cymru:

“Mae Cymru’n wynebu her swyddi na welwyd ei thebyg gyda’r ffigurau diweddaraf yn awgrymu’r cynnydd mwyaf erioed mewn diweithdra. Mewn dim ond dau fis, mae nifer yr hawlwyr wedi bron ddyblu i dros 118,000 ac mae’n sefyll ar y lefel uchaf ers mis Awst 1994. “Y darlun sy’n dechrau dod i’r amlwg yw mai’r ardaloedd hynny a aeth i mewn i’r argyfwng gyda’r lefelau uchaf o ddiweithdra sydd wedi profi rhai o’r cynnydd mwyaf dros y ddau fis diwethaf. Heb gynyddu gweithredu a buddsoddiad, gallai’r argyfwng ddyfnhau anghydraddoldeb presennol ymhellach. “Gydag ail don o ddiweithdra yn debygol yn yr hydref wrth i’r cynlluniau ffyrlo ddod i ben, bydd Cymru angen pecyn cymorth cynhwysfawr o swyddi a chynnydd mawr a sydyn yn lefel y buddsoddiad mewn sgiliau ac ailhyfforddi.”

Mae’r argyfwng coronafeirws wedi sbarduno’r cynnydd mwyaf erioed yn nifer hawlwyr diweithdra yng Nghymru.

Mae nifer yr hawlwyr yng Nghymru wedi bron ddyblu mewn dim ond dau fis, gan gynyddu o 60,265 ym mis Mawrth i 118,600 ym mis Mai.

Ffigur 1 – Mae nifer yr hawlwyr yng Nghymru wedi bron ddyblu mewn dau fis

Mae nifer yr hawlwyr eisoes yn uwch na’r lefelau a gyrhaeddwyd yn y dirwasgiad diwethaf yn dilyn yr argyfwng ariannol byd-eang, ac mae’n awr ar ei lefel uchaf ers mis Awst 1994.

Ffigur 2 – lefelau nifer hawlwyr yn ôl i lefelau dechrau’r 1990au

Bu’r cynnydd yn nifer yr hawlwyr yn neilltuol o gyflym ymysg dynion, gan godi rhwng 104% rhwng mis Mawrth a mis Mai, o gymharu â 86% ymysg menywod.

Roedd y cynnydd yn nifer yr hawlwyr yng Nghymru o 97% yn is nag yn Lloegr (114%) a Gogledd Iwerddon (112%) ond yn uwch na’r hyn a welwyd yn yr Alban (88%).

Cymru’n wynebu ‘ail don’ o ddiweithdra wrth i’r cynllun ffyrlo ddod i ben

Byddai’r cynnydd mewn diweithdra wedi bod yn llawer mwy oni bai am y Cynllun Cadw Swyddi drwy Gyfnod y Coronafeirws. Dan y cynllun, mae Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn talu 80% am gost cyflogau ar gyfer gweithwyr ffyrlo, hyd at £2,500 y mis.

Ar draws Cymru roedd 316,500 o weithwyr ffyrlo erbyn diwedd mis Mai.ii

O fis Awst, bydd angen i gyflogwyr dalu rhai o gostau cyflog gweithwyr ffyrlo ac mae’r cynllun i ddod i ben erbyn diwedd mis Hydref. O gofio am y gofynion parhaus am ymbellhau cymdeithasol, a newidiadau mewn ymddygiad defnyddwyr, mae’n debyg y bydd cyfran sylweddol o’r gweithwyr hyn yn methu dychwelyd i’w swyddi blaenorol. Gallai hyn arwain at ail don o ddiweithdra yn yr hydref.

Cynnydd mawr mewn diweithdra ieuenctid yn arwain at bryderon am ‘genhedlaeth pandemig’

Mae arwyddion o gynnydd mawr mewn diweithdra ieuenctid yng Nghymru.

Cynyddodd nifer hawlwyr rhai 16 – 24 oed gan 90% mewn dau fis, o 13,325 ym mis Mawrth i 25,210 ym mis Mai.

Mae hyn yn gonsyrn neilltuol, oherwydd yr effaith ‘creithio’ hirdymor y gall ei gael ar ragolygon cyflogaeth ac enillion pobl ifanc. Rydym mewn risg o weld ‘cenhedlaeth pandemig’
gyda’r ymyriad ar eu haddysg a rhagolygon gwaelach yn y farchnad lafur yn effeithio arnynt.

Mae’r Sefydliad Dysgu a Gwaith wedi galw am Warant Ieuenctid, fel y gall pob person ifanc gael mynediad i swydd, prentisiaeth neu gyfleoedd hyfforddiant.iii

Collwyd mwy o swyddi mewn ardaloedd gyda diweithdra uwch cyn yr argyfwng

Cafodd yr argyfwng coronafeirws effaith anwastad ar draws Cymru ac mae mewn perygl o ddyfnhau anghydraddoldeb sydd eisoes yn bodoli.

Fel y dengys ffigur 3 islaw, collod ardaloedd gyda lefelau uwch o ddiweithdra hawlwyr yn mynd i’r argyfwng fwy o swyddi fel canlyniad i’r argyfwng. Cynyddodd nifer yr hawlwyr gan 3.3 pwynt canran yng Nghasnewydd a Sir Ddinbych a 3.6 pwynt canran yng Nghonwy a Merthyr Tudful o gymharu â dim ond 2.5 pwynt canran yn Sir Fynwy.

Ffigur 3: Cynnydd mewn diweithdra yn ôl awdurdod yn ôl diweithdra cyn yr argyfwng

——————————————————————————————————————————————————————————————————————————-

i Mae data swyddogol yr ONS ar gyflogaeth a diweithdra yn cwmpasu’r cyfnod Chwefror – Ebrill 2020. Nid
yw hyn hyd yma yn dangos effaith y pandemig Coronafeirws, gan na fu newid mewn cyflogaeth ers y
chwarter blaenorol, ac mae diweithdra wedi gostwng gan 0.3%. Mae’r nifer hawlwyr yn darparu data mwy
cyfredol, hyd at fis Mai 2020. Mae’r nifer hawlwyr yn fesur o’r nifer o bobl sy’n hawlio budd-daliadau, yn
bennaf am y rheswm o fod yn ddiweithdra, yn seiliedig ar ddata gweinyddol o’r system budd-daliadau.
ii HMRC, https://www.gov.uk/government/statistics/coronavirus-job-retention-scheme-statistics-june-2020
iii L&W, Emergency Exit: Howe we get Britain back to work

Rydym angen Cynllun am Swyddi i wrthdroi’r cynnydd mewn diweithdra a chael Cymru yn ôl i’r gwaith

Cynyddu rhaglenni presennol, tebyg i Twf Swyddi Cymru a React, i gefnogi pobl yn ôl i’r gwaith. Dylai hyn gynnwys ehangiad sylweddol o gefnogaeth ar gyfer y degau o filoedd o weithwyr ffyrlo yng Nghymru sydd mewn risg o golli eu swyddi.
Cyflwyno cynlluniau buddsoddiad hirdymor a chymhellion i greu swyddi gyda chynlluniau parod-i-fynd a chyfoethog mewn swyddi.
Gwarant Ieuenctid i atal cynnydd mewn diweithdra ieuenctid hirdymor, drwy ddarparu prentisiaeth, swydd neu le hyfforddiant i bob person ifanc.